Een tijd geleden gaf ik een lezing op een scholengemeenschap in het oosten van het land. In een felverlichte zaal vol docenten en bestuurders sprak ik over hoe ik was opgegroeid in armoede en over mijn ervaring met kansenongelijkheid in het onderwijs. Toen de vragenronde begon, schoot de hand van een wat oudere man direct omhoog. ‘Ik heb niet per se een vraag,’ zei hij, ‘maar ik vind het wel lastig. Ik snap best dat je de armoede en ongelijkheid aankaart, maar uiteindelijk is het toch ook aan jezelf om er het beste van te maken? Je kunt hier gewoon naar school en met een beetje goede wil staat er elke dag ook een goede maaltijd op tafel.’

Het is een reactie die ik wel vaker krijg, vaak van mensen die zelf hoog op de maatschappelijke ladder staan. Ze benadrukken hiermee een bredere tendens die stelt dat de verantwoordelijkheid voor een goed leven uiteindelijk in je eigen handen ligt. Daarmee schuiven ze sociale problemen op het bord van het individu, en dragen zo bij aan het...