‘Mijn generatie in het Westen heeft nooit echt politieke onvrijheid meegemaakt. Voor mij beperken de momenten van onvrijheid zich daarom tot de weinige keren dat ik iets in groepsverband heb moeten doen. Ik herinner me een keer dat ik bij mijn grootouders logeerde. Ik kan niet veel ouder zijn geweest dan vijf. Mijn grootvader was een doopsgezinde dominee. Bij de kerk hoorde het Broederschapshuis waar de gelovigen bijeenkwamen. Ik zie nóg al die welwillende, glimlachende mensen die mij wilden omarmen. Ik ben omgedraaid en keihard weggelopen. Ik vond het toen al beklemmend om te moeten opgaan in die collectieve warmte.

Hetzelfde heb ik ervaren aan de andere kant van de familie. Mijn moeder komt uit een geassimileerde Joodse familie. Als ik naar Israël ga, en mij bij de douane gevraagd wordt of ik Joods ben, irriteert me dat. Wat gaat hen dat aan? Maar als ze mij zouden binnenhalen als ‘een van ons’ zou ik dat even lastig vinden.’

Wat is voor jou een moment van bevrijding...